kıpçak grubu ne demek?

Kıpçak dilleri (Kuzeybatı Türk dilleri olarak da bilinir), Ukrayna'dan Çin'e kadar uzanan Orta Asya ve Doğu Avrupa'nın çoğunda yaklaşık 28 milyon kişi tarafından konuşulan Türk dil ailesinin bir alt koludur. Bu grupta en çok konuşulan dillerden bazıları Kazakça, Kırgızca ve Tatarca'dır.

Sınıflandırma

Eski Kıpçakça

13-17 yüzyıllarda üç kolda ilerleyen Eski Kıpçakça geriye dönük Kıpçak dilleri sınıflandırmasında Kıpçak-Kuman kolunda ele alınır:

1. Kumanca ya da Altın Orda Kıpçakçası veya Bozkır Kıpçakçası

2. Memlûk Kıpçakçası ya da Arap harfli Kıpçak Türkçesi

3. Ermeni Kıpçakçası ya da Ermeni harfli Kıpçak Türkçesi

Yeni Kıpçakça

Yeni Kıpçakça dönemi çağdaş Kıpçak dilleri üç ana kolda sınıflandırılır:

• Kıpçak–Bulgar (Kuzey Kıpçak, Ural-Hazar): Başkurtça, Tatarca
• Kıpçak–Kuman (Batı Kıpçak, Karadeniz-Hazar): Karaçay-Balkarca, Kumukça, Karaimce, Kırımçakça; Oğuz dilleri ile karışık: Urumca, Kırım Tatarcası
• Kıpçak–Nogay (Doğu Kıpçak, Aral-Hazar): Kazakça, Karakalpakça, Nogayca, Sibirce
• Kırgız–Kıpçak: Kırgızca, Altayca

Tasnif tarihi

Türk dillerinin sınıflandırması (tasnifi) henüz tam olarak yerine oturmuş değildir. Çok çeşitli lehçe ve şivelere ayrılan, yeryüzünde yaklaşık 200 milyondan fazla bir nüfusa sahip Türk boyları tarafından konuşulmakta olan Türkçenin fonetik ve morfolojik özelliklere göre tam bir sınıflandırmasının yapılabilmesi için karşılaştırmalı dil araştırmalarının derinleştirilmesi, her lehçe ve şivenin özelliklerinin tam olarak ortaya konulması gerekmektedir.¹

Türk dili araştırmaları tarihinde Kıpçak dillerinin sınıflandırılması:²

• Wilhelm Radloff (1882), Kırgız, Kazak, Karakalpak, Tatar, Başkurt dillerini Batı diyalektleri; Karaçay, Balkar, Kumuk, Karaim dilleri ise Oğuz dilleri ile birlikte Güney diyalektleri adı altında sınıflandırır.
• Aleksandr Samoyloviç (1922), Tav grubu (Kıpçak-Kuzeybatı) adı altında ele alır.
• Lajos Ligeti, Kıpçak dilleri olarak sınıflandırır.
• Nikolay Baskakov, Batı Hun kolunun Kıpçak grubu içinde Tatar, Başkurt, Kuman, Karaim, Kumuk, Nogay, Kazak, Karakalpak dillerini, Doğu Hun kolunun Kırgız-Kıpçak grubu içinde ise Kırgız ve Altay dillerini ele alır.
• Reşid Rahmeti Arat, tav-grubu içinde sınıflandırır.
• Johannes Benzing ve Karl Heinrich Menges, Batı Türkçesi (Kıpçak-Kuman dilleri) olarak sınıflandırır.

Karakteristik özellikleri

Kıpçak Türkçesinin karakteristik özelliklerinden biri de ünlüler arasında bulunan /-t-/ seslerinin tonlulaşmamasıdır. (yani tonlulaşıp /-d-/ sesine dönüşmemesidir)³

Konuşanların sayısı

<table> <tbody> <tr class="odd"> <td><p><strong>Dil</strong></p></td> <td><p><strong>Konuşanların sayısı</strong></p></td> <td><p><strong>konuşulduğu ülkeler ve konuşan sayısı</strong></p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Karaimce" title="wikilink">Karaimce</a></p></td> <td><p>ölmek üzere †</p></td> <td><p>100 &lt;10</p> <p>&lt;10</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Kumukça" title="wikilink">Kumukça</a></p></td> <td><p>450.000</p></td> <td><p>(<a href="Dağıstan" title="wikilink">Dağıstan</a>)</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Karaçay-Balkarca" title="wikilink">Karaçay-Balkarca</a></p></td> <td><p>400.000</p></td> <td><p>(<a href="Karaçay-Çerkesya" title="wikilink">Karaçay-Çerkesya</a>, <a href="Kabardey-Balkarya" title="wikilink">Kabardey-Balkarya</a>)</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Kırım-Tatarcası" title="wikilink">Kırım-Tatarcası</a></p></td> <td><p>600.000</p></td> <td><p>200.000 190.000</p> <p>40.000</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Tatarca" title="wikilink">Tatarca</a></p></td> <td><p>6,5 milyon</p></td> <td><p>5.500.000 470.000</p> <p>330.000</p> <p>70.000 80.000</p> <p>50.000</p> <p>90.000</p> <p>30.000 Etnik olarak <a href="Tatarlar" title="wikilink">Tatarlar</a>: 6,6 milyon</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Başkurtça" title="wikilink">Başkurtça</a></p></td> <td><p>2.2 milyon</p></td> <td><p>1,7 milyon 35.000</p> <p>20.000</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Nogayca" title="wikilink">Nogayca</a></p></td> <td><p>100.000</p></td> <td><p>(<a href="Kafkas" title="wikilink">Kuzeykafkas</a>)</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Karakalpakça" title="wikilink">Karakalpakça</a></p></td> <td><p>650.000</p></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Kazakça" title="wikilink">Kazakça</a></p></td> <td><p>14-16 milyon</p></td> <td><p>8 milyon 1 milyon</p> <p>800.000</p> <p>650.000</p> <p>100.000</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Kırgızca" title="wikilink">Kırgızca</a></p></td> <td><p>5 milyon</p></td> <td><p>3,3 milyon 200.000</p> <p>200.000</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Sıbırca" title="wikilink">Sıbırca</a></p></td> <td><p>150.000</p></td> <td><p>(<a href="Tümen_Oblastı" title="wikilink">Tümen</a>, <a href="Omsk_Oblastı" title="wikilink">Omsk</a> ve <a href="Novosibirsk_Oblastı" title="wikilink">Novosibirsk</a> oblastları)</p></td> </tr> </tbody> </table>

Kaynakça

Dış bağlantılar

• Sinan, Ahmet Turan (2000). "Kıpçak Türkçesi Bibliyoğrafyası", F.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi Prof. Dr. Şaban Kuzgun Armağanı, S. 5, Elazığ, sayfa: 421-435.

Orijinal kaynak: kıpçak grubu. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. Tavkul, Ufuk (2003). Türk lehçelerinin sınıflandırmasında bazı kriterler . Kırım Dergisi, 12 (45), 2003, 23-32.ss ↩

2. ↩

3. Eker, Süer (1998). Kıpçak Grubu Türk Dillerinin Karşılastırmalı Ses Bilgisi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 1998 ↩

Kategoriler